گواردیولا، تیکی تاکا و تغییر از فوتبال کلاسیک به مدرن؛ مروری بر سیر تحول تاکتیکی لیگ قهرمانان اروپا و نقش گواردیولا در آن

فوتبال7 | لیگ قهرمانان اروپا سال‌هاست که عرصه نبرد بهترین باشگاه‌های فوتبال از سراسر اروپا و میدانی برای نمایش مهارت‌های فنی، تاکتیکی و روحیه تیمی آن‌هاست. درین سال‌ها، استراتژی تیم‌های موفق این تورنمنت تکامل یافته و رویکرد و تمرکز بازیکنان در زمین، تصمیمات مربیان و نیز، حمایت و انتظارات تماشاگران، سه مؤلفه اساسی در تعیین قهرمان مسابقات هستند. سن‌وسال بسیاری از ما به لیگ قهرمانان در دهه 1980 قد نمی‌دهد، اما می‌توانیم نگاهی به تعیین‌کننده‌ترین دوره‌های این لیگ و سیر تحول آن در طول زمان داشته باشیم.

عصر کلاسیک

در نسخه‌های قدیمی‌تر لیگ قهرمانان، یکی از استراتژی‌های رایج برای فتح جام، انسجام دفاعی و استفاده از ضدحمله‌های مرگبار بود. تیم‌های مبتنی بر این سبک، از دفاع‌های منظم و سازمان‌یافته استفاده می‌کردند و بارزترین نماد اینگونه تیم‌ها، میلان آریگو ساکی در دهه 80 بود. شهرت این تیم به‌خاطر استفاده از دفاع بالا، تله آفساید و پرسینگ بود و هم‌چنین دیوار دفاعی منجسمی که حریفان را از گلزنی ناامید می‌ساخت و روسونری را یکی پس از دیگری، پیروز بازی‌ها می‌کرد.

منچستریونایتد سرالکس فرگوسن در اواخر دهه 1990 نیز عصاره‌ای از تاب‌آوری دفاعی و ضدحملات بود. برنده سه‌گانه در سال 99-1998 که رهبرانی چون روی کین و یاپ‌استام را در زمین داشت، بر پایه نظم دفاعی و گذار برق‌آسا از دفاع به حمله، ساخته شده بود و اوج نمایش آن‌ها، بازگشت فراموش‌نشدنی برابر بایرن‌مونیخ در فینال بود. هواداران فوتبال که دوران زندگی‌شان با این عصر از لیگ قهرمانان پیوند خورده بود، می‌دانستند که تیم‌هایی که ازین استراتژی استفاده کنند، شانس بیشتری برای قهرمانی دارند.

انقلابی از جنس تاکتیکی‌کاکا

فوتبال تیکی‌تاکا و سه عنصر اصلی آن، مالکیت توپ، پاس‌های کوتاه و سریع و جابجایی‌های مداوم بازیکنان را می‌توان آغاز تحول از عصر کلاسیک به دوران جدید دانست. این تاکتیک که با نبوغ گواردیولا به فوتبال اروپا معرفی شد، منجر به قهرمانی بارسلونا در سال‌های 2009 و 2011 لیگ قهرمانان و ثبت آن‌ها در دفتر تاریخ به‌عنوان یکی از بهترین تیم‌های دوران شد.

مشخصه تیکی‌تاکای پپ، خط دفاعی بالا، پرسینگ شدید و تشکیل مثلث‌های پیچیده برای پاسکاری با هدف خسته کردن بازیکنان حریف بود. ریتم بازی توسط مثلث هافبک، ژاوی، بوسکتس و اینیستا تنظیم می‌شد و نابغه آرژانتینی، لیونل مسی نیز با بخشیدن رنگ جادوی فردی به آن، نمایش‌های تیم گواردیولا را چشم‌نوازتر می‌کرد. این سبک بازی نه تنها متضمن موفقیت بارسا در آن مقطع بود، بلکه بر بسیاری از مربیان و تیم‌ها اثر گذاشت، تأثیری که رد پای آن هنوز هم در شب‌های اروپایی احساس می‌شود.

رنسانسی نو با پرسینگ شدید از بالا

در میانه عصر مالکیتی فوتبال اروپا، کلوپ با سبک ««گگن پرسینگ»» ظهور کرد تا تأکید بر مالکیت دوباره از طریق بازپس‌گیری سریع توپ، به رویکرد رایج تبدیل شود. لیورپول کلوپ با این رویکرد و شکست تاتنهام هاتسپر در فینال فصل 19-2018، فاتح لیگ قهرمانان شد. برای بسیاری از تماشاگران حاضر روی سکوها که شاهد سرعت خارق‌العاده قرمزها در بازپس‌گیری توپ بودند، برنده این بازی از همان دقایق ابتدایی مشخص بود.

بازیگران اصلی طرح کلوپ برای اجرای پرسینگ شدید از یک‌سوم هجومی، سه بازیکن پرانرژی و سرعتی در خط حمله، یعنی صلاح، مانه و فیرمینیو بودند که با پرس بی‌امان، اولین خطوط بازی حریف را قطع می‌کردند و از آشفتگی ایجادشده در دفاع آن‌ها، برای خلق موقعیت‌های متعدد گلزنی استفاده می‌کردند. موفقیت لیورپول، مهر تأییدی بر اثرگذاری فوتبال هجومی و پرسینگ در فوتبال مدرن بود. جای لیورپولی‌ها درین فصل لیگ قهرمانان خالیست و برای اثبات زنده بودن این سبک در تعیین قهرمان اروپا، باید حداقل یک فصل منتظر ماند.

انطباق و انعطاف‌پذیری در بازی مدرن

حاکمیت گگن‌پرسینگ و قهرمانی لیورپول در فصل 19-2018، فصل بعد جای خود را به فلسفه هانسی فلیک داد که با انعطاف‌پذیری تاکتیکی و ترکیبی از شکیبایی و فوتبال ماشینی آلمانی، پرسینگ شدید از بالا، مالکیت با تکیه بر هنر کیمیش و تیاگو در خط میانی و ضدحملات زهردار با استفاده از سرعت گنابری و کومن، قهرمان فصل 20-2019 شد. این انعطاف‌پذیری، در پیروزی خردکننده بایرن‌مونیخ برابر بارسلونا و پیروزی هوشمندانه آن‌ها برابر پاریس در فینال، کاملاً مشهود بود. رئال‌مادرید کارلو آنچلوتی در فصل 22-2021 نیز نمونه دیگری از این انعطاف تاکتیکی است.

جمع‌بندی

لیگ قهرمانان، آوردگاهی برای عرضه آخرین نوآوری‌های فوتبالیست و هر تیمی که قادر به نوآوری نباشد، محکوم به شکست خواهد بود. سیر مرور شده در بالا از دفاع عملگرایانه گرفته تا تیکی‌تاکا، گگن‌پرسینگ و سبک متعادل، تأکیدی بر پویایی به‌عنوان اصلی‌ترین ویژگی ورزش فوتبال است.

تکامل همانگونه که تاکنون اتفاق افتاده، در آینده نیز ادامه خواهد یافت و هیچ‌کس نمی‌داند چه چیزی در انتظار لیگ قهرمانان است. آیا تیم‌ها برای مقابله با سبک‌های شدیداً هجومی فعلی، به عصر دفاعی برمی‌گردند و به نوآوری‌های دفاعی می‌اندیشند؟ زمان پاسخ همه چیز را مشخص می‌کند، اما چیزی که هیچوقت تغییر نمی‌کند، اینست که فوتبال مثل همیشه به مجذوب کردن هوادارن ادامه خواهد داد، چه با زیبایی تیم‌های هجومیش و چه با پیروزی‌های غافلگیرکننده تیم‌های دفاعیش.

🚨🚨 این مطالب را هم از دست ندهید:

بیوگرافی خولین آلوارز؛ بررسی زندگینامه و رکورد تحسین برانگیز ستاره سیتیزن‌ها

تحلیل بازی لیورپول-آرسنال از نگاه فوتبال7: چرا دیدار جذاب دو تیم برنده‌ای نداشت؟

همه چیز راجع به ضربه جادویی برگردان در دنیای فوتبال؛ از اولین برگردان تاریخ تا افشای کشور مخترع!